Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке) - Нестайко Всеволод Зиновьевич (читать книги без TXT) 📗

Я пачаў панiкаваць ужо некалькi дзён назад. Але Ява смяяўся i нукаў. Нiбыта не кантрольная нас чакае, а навагодняе свята.

- Ну! Не дрэйфi, Паўлуша! Трымай хвост абаранкам! Мы ж з табою не нейкiя там двоечнiкi-парушальнiкi. Мы здольныя хлопцы. Сама Галiна Сiдараўна сказала. I чацвёркi i пяцёркi атрымлiвалi. А калi двойкi - дык больш за выбрыкi розныя. Не дрэйфi!

Млявы, ледзь рухаючыся (рукi задзервянелi - так бывае, калi стукнешся аб нешта цвёрдае локцем), я падымаюся з ложка, апранаю новую сарочку. Выпiваю паўшклянкi малака i плятуся - яшчэ ёсць час - да Явы.

- Ява! - клiчу праз плот.

Ён не адказвае.

"Няўжо гэта ў мяне няма сiлы крыкнуць?"

- Ява! - клiчу, як кажуць, на поўную катушку. Не адказвае.

Заходжу ў двор. Зазiраю ў хату. Потым у садок, гарод. Явы нiдзе няма. I наогул нiкога. Дзед Варава, мабыць, павёў Ярынку, сястрычку Явы, у дзiцячы садзiк. А дзе ж Ява? Няўжо пайшоў у школу? Без мяне? Не можа быць?

- Ява! Ява! Ява! Ява! Ява!...

Наклiкаўшыся да хрыпаты i зазiрнуўшы ва ўсе самыя глухiя закуткi, я пабег у школу.

"Можа, ён думае, што я сплю, вырашыў разведаць абстаноўку - яшчэ ж рана". Але i каля школы Явы не было. Усе былi, увесь клас (вось табе i рана!), усе, акрамя Явы.

Я кiнуўся назад.

Я бегаў па вёсцы. Зiгзагамi. З аднаго канца ў другi.

- Яву не бачылi? Не бачылi Яву? Ява Рэнь тут не праходзiў? - безнадзейна пытаўся я ва ўсiх, каго сустракаў.

Але нiхто не бачыў, нiхто.

Я выцягваў шыю, зазiраючы праз платы i парканы, i мне здавалася, што яна стала доўгай, як у гусака.

Я падбег да школы тады, калi баба Маруся ўжо хадзiла па падворку i калацiла званком i, нiбыта не давяраючы яму, крычала:

- Званок! Званок!

Я кiнуўся да яе:

- Ой, бабуся! Ой, не званiце яшчэ хвiлiначку! Не званiце! Явы няма! Адну хвiлiначку толькi!

Баба Маруся сумна пакiвала галавой i неяк вiнавата сказала:

- Не магу, родненькi! Пазванiла ўжо. Позна. Каб раней, сыночак. Дзе ж гэта ён гойсае? Вось бяда! Ну, бяжы ў клас, а то i ты не паспееш.

Давялося iсцi.

Заходзiць Галiна Сiдараўна i абводзiць вачамi клас. Насуплiвае бровы, пытае:

- А дзе Рэнь?

Я падхоплiваюся з месца:

- Няма нешта... Не ведаю... Усю вёску аблётаў...

Галiна Сiдараўна толькi мацней насуплiвае бровы.

Урок пачынаецца. Я пiшу механiчна, нават не думаючы, што пiшу. I мне зусiм не страшна, я зусiм не думаю пра кантрольную. Я думаю пра Яву. Дзе ён? Што з iм? Гэта проста не ўмяшчаецца ў галаве! Нешта здарылася... Можа, штосьцi непапраўнае?.. Але - што? Што? Учора ж мы бачылiся, i ўсё было ў парадку. Разышлiся позна ўвечары, калi трэба было спаць. Дамовiлiся, што я ранiцай зайду. "Можа, ён ужо нежывы?" - халадзею я.

- Цяпер уважлiва праверце i здавайце, - ласкава-ласкава, як нiколi, кажа Галiна Сiдараўна i ўсмiхаецца нам, падбадзёрваючы.

Сапуць вучнi, уткнуўшыся насамi ў кантрольную, - правяраюць. Аж пот на лбе выступiў ад напружання.

У мяне ў вачах лiтары скачуць рассыпаюцца ва ўсе бакi - не чытаецца. Не магу.

Вунь падхапiўся Карафолька, панёс. Першы. Выскачка!

Вунь ужо i Мацiеўскi, i Грабянючка панеслi. А я яшчэ i да палавiны не дапоўз.

I раптам - дзверы расчынiлiся i ў клас уляцеў Ява.

Я ажно падскочыў: жывы!

Жывы-то жывы, але - ну i ну! - якi ў яго выгляд! Задыханы, брудны, мокры, у тванi з галавы да ног.

Услед за iм у клас укацiўся такi ж запэцканы Сабакевiч.

Галiна Сiдараўна адступiла назад i ледзь не ўпала.

- Што гэта значыць?

Ява маўчаў, апусцiўшы галаву. I Сабакевiч не гаўкнуў, як у мiнулы раз, не загырчаў нават, а падцяў хвост i схаваўся за Яву.

- У цябе нешта здарылася?! Што адбылося? Дома?

Ява маўчаў.

- Дзе ты быў?

Ява нарэшце растулiў вусны:

- У плаўнях.

- Што?!. У плаўнях? Што ты там рабiў?

Ява апусцiў галаву яшчэ нiжэй i цiха сказаў:

- Лавiў рыбу.

Мне здалося, што ўнутры ў Галiны Сiдараўны адбыўся выбух. I па ўсiм класе разляцелiся асколкi.

- Што?!. Што?!. Ты пайшоў лавiць рыбу?! Ну... ну, ведаеш, гэта ўжо занадта! За-над-та! Гэта проста... проста абурае! Дык вось - пiсаць кантрольную будзеш восенню! Як двоечнiк! Май на ўвазе, што ты атрымаў двойку! Будзеш цяпер цэлае лета рыхтавацца.

Яшчэ нейкае iмгненне Ява стаяў, не верачы ў тое, што адбылося. Потым крутнуўся на месцы i як ашпараны выбег з класа. Верны Сабакевiч - за iм.

- Хто здаў работу, можа iсцi, - ледзяным голасам сказала Галiна Сiдараўна. Але нават калi б яна не сказала гэта - я не застаўся б у класе.

Не думаючы нават дачытваць дыктант, я кiнуў яго на стол i выскачыў за дзверы.

Аднак Яву я ўжо не ўбачыў. Я памкнуўся ў адзiн бок, у другi - Ява знiк.

I зноў я бегаў па вёсцы, выцягнуўшы шыю, i зазiраў ва ўсе куткi. Але дарэмна. Явы не было.

I вы не думайце - я шукаў яго не для таго, каб спачуваць (хiба супакоiш чалавека ў такi час!). Я толькi хацеў, каб ён бачыў, каб ён ведаў, што я падзяляю яго гора i здольны дзеля яго на ўсё. Я нi слова не сказаў бы яму, толькi падняў бы вочы, i ён бы ўсё зразумеў.

I яшчэ - я ламаў галаву: што ж здарылася? Чаго ён апынуўся ў плаўнях? Гэта лухта, што ён лавiў рыбу - нiколi ў жыццi! Ён нiколi не пайшоў бы туды без мяне. Не паверу, хоць зарэжце! Мабыць, гэта звязана са шпiёнскiмi справамi. Але калi ён паспеў? Пайшоў вечарам? Без мяне? Нiчога не разумею.

Доўга я блукаў па вёсцы. I да рэчкi хадзiў, i на выган, i на могiлкi нават зазiрнуў (мы там калiсьцi вераб'ёў лавiлi).

Потым падумаў: "Можа, ён ужо дома - абед хутка". Падышоў, выглядаю з-за плота асцярожненька (не хочацца дзеду на вочы трапiць, каб не распытваў). Не вiдно нешта Явы.

Па суседству, за высокiм парканам - сядзiба Кныша. Ды i сам ён вунь сядзiць на даху новай, не дабудаванай яшчэ хаты, кладзе чарапiцу.

Выйшаў на вулiцу дзед Варава - з вядром, да калодзежа.

Пабачыў Кныш дзеда Вараву, гучна павiтаўся з вышынi:

- Добры дзень, дзеду!

- Здароў! - буркнуў нявесела дзед.

Тады Кныш неспадзявана, з наўмысным спачуваннем:

- Я чуў, што ў вас непрыемнасць вялiкая. Хлопчык ваш дыктант у школе правалiў. Адзiн на ўсю вёску... Вось, яй-бо!

Сярдзiта маўчыць дзед Варава. Моўчкi выцягвае з калодзежа вядро.

Кныш нязручна павярнуўся, седзячы на чарапiцы, i ледзь не паехаў па даху ўнiз.

Я з нянавiсцю гляджу на яго i, сашчапiўшы зубы, паўтараю ў думках: "Упадзi! Упадзi! Упадзi!"

Дзед Варава моўчкi выслухаў Кныша, выцягнуў вядро i, не прамовiўшы нi слова, патэпаў у хату.