Хобіт, або вандроўка туды і назад - Толкин Джон Рональд Руэл (книги серии онлайн TXT) 📗
Доўга яны спрачаліся, што рабіць далей. Але так і не пры-думалі, што ўчыніць, каб пазбавіцца ад Драка — гэта заўсёды было слабым месцам планаў, як Більба не прапусціў нагоды падкрэсліць. Ну а тады, як і звычайна для асобаў цалкам збітых з тропу, гномы пачалі буркацець ды абвінавачваць хобіта за тое, што так спачатку спадабалася, — за залаты куфель, за тое, што так хутка разбудзіў цмокава шаленства.
— А што яшчэ ўзломшчыку рабіць? — спытаў раззлаваны Більба. — Цмокаў забіваць я не наймаўся, гэта ваярская праца, не ўзломніцкая. Наймаўся я красці скарбы і пачаў, як здолеў. Ці ж вы чакалі, што я з'яўлюся з усім Троравым скарбам на карку? Калі ўжо бурчаць, то і мне ёсць з чаго. Вам трэ было б пяць сотняў узломшчыкаў з сабою прывесці, а не адзінага. Упэўнены, вялікай пашаны і павагі заслугоўвае ваш продак, але ж вы нават не паклапаціліся пазнаёміць мяне з памерамі ягонага багацця. Мне б спатрэбіліся сотні гадоў, каб усё выцягнуць наверх, нават калі б я быў большы ў пяцьдзесят разоў'а Драк — ціхенькі, нібы трусік.
Пасля гэтага, зразумела, гномы папрасілі прабачэння.
— I што ж вы прапаноўваеце нам рабіць, спадар Торбінс? — спытаў Торын ветліва.
— Калі вы маеце на ўвазе скарбы — не ведаю. Гэта, безумоўна, залежыць ад таго, ці пашанцуе нам нейкім чынам і ці пазбавімся ад цмока. Пазбаўляцца ад цмокаў — не па мне, але ж я паспрабую зрабіць, што здолею. На мой уласны погляд, справа безнадзейная, і я б жадаў зараз толькі апынуцца дома.
— Не будзем пра гэтае пакуль што. Што ж нам рабіць сёння і цяпер?
— Ну, калі вы сапраўды жадаеце маёй парады, дык вось яна: не рабіце анічога і заставайцеся тут. Удзень, безумоўна, будзе дастаткова бяспечна вылазіць, каб глынуць свежага паветра. Магчыма, праз пэўны час можна будзе выбраць аднаго ці двух, каб схадзілі да ракі па прыпасы і паднавілі наш рацыён. Пакуль жа кожны павінен сядзець у тунелі ноччу… А зараз я вось што прапаную: у мяне ёсць мой пярсцёнзк, з ім я сёнвд апоўдні — менавіта тады найбольшая верагодмасць, што цмок спіць, — і паспрабую спусціцца ўніз. Магчыма, што-небудзь прыдумаецца. «Кожны гад мае сваё слабое месца», як казаў мой бацька, хоць, я ўпэўнены, не з асабістага досведу.
Зразумела, гномы з ахвотаю пагадзіліся. Цяпер яны паважалі Більба ну проста незвычайна. Больш за тое, цяпер ён ператварыўся ў сапраўднага правадыра, у яго з'явіліся ўласныя планы і ідэі. Калі надышоў поўдзень, Більба ўжо падрыхтаваўся да другога падарожжа ў глыбіню Гары. Вядома, падабалася яму тое не надта, але ж і не здавалася такім ужо жудасным, з пярсцёнкам на пальцы. Вох, калі б ён толькі больш ведаў пра цмокаў ды іх падступныя звычкі! Баяўся б трохі больш, і не так спадзяваўся б знайсці цмока сонным.
Вонкі сонца ззяла на ўсю моц, а ў тунелі было цёмна, нібы ўначы. Дзверы былі амаль зачыненыя, і святло ад іх хутка згубіла-ся за спінай. Так ціха ён рушыў, што нават і дымок на лёгкім ветрыку прашапацеў бы гучней. Хобіт аж заганарыўся сабою, набліжаючыся на ніжняга ўваходу ў тунель. Там бачна было толькі самую крышачку святла. «Стаміўся стары Драк ды спіць, — падумаў ён. — Ён не пабачыць мяне і не пачуе. Вышэй нос, Більба!»
Забыўся ён, вох, ці ніколі не чуў пра цмокава адчуванне паху. I пра непрыемную іх уласцівасць назіраць праз паўзаплюшчаныя вочы нават у сне, калі яны нешта падазраюць.
Відавочна, Драк здаваўся сонньш і бяспечным: цёмны, ледзь не мёртвы, ён дыхаў так ціхенька, ледзь-ледзь струменьчык пары з ноздраў выйдзе. Більба вызірнуў з тунеля, глянуў на цмока і ўжо сабраўся крочыць на падлогу, калі знянацку заўважыў тоненькі, востры праменьчык чырвонага святла, які раптам выслізнуў з-пад прыспушчанага павека над левым вокам цмока. Той толькі прыкідваўся, што спіць! Цмок назіраў за ўваходам у тунель! Більба паспешліва адступіў назад і падзякаваў ад усёй душы шанцу, які падараваў яму пярсцёнак. I тут Драк загаварыў.
— Прывітанне, злодзей! Я чую твой пах і тваё дыханне. Калі ласка, не спыняйся! Бяры зноў, што пажадаеш, тут хопіць!
Аднак не такі ўжо Більба быў невук у цмокавай навуцы, і калі Драк спадзяваўся так вось проста прывабіць яго бліжэй, то быў расчараваны.
— Не, дзякуй вялікі, о Драк Найвелізарнейшы ды Найпа-грозлівейшы! — адказаў хобіт. — Не па падарункі я прыйшоў. Я толькі жа'даў зірнуць на вас, сваімі вачыма пабачыць, ці на самай справе вы такі незвычайны, як распавядаецца пра вас у песнях. Я ім не верыў.
— А зараз верыш? — спытаў цмок, дзіўным чынам усце-шаны, хоць і не паверыў ніводнаму Більбаваму слову.
— Сапраўды, песні ды паданні далёка, далёка не кажуць праўды, о Драк, Найболыпая і Найжахлівейшая з Небяспекаў! — адказаў Більба.
— Нядрэнныя манеры для злодзея і хлуса, — сказаў цмок.
— Здаецца, табе вядомае маё імя, але ж я штосьці не ўзгадаю, каб раней чуў твой пах. Ці можна мне запытацца, хто ты і адкуль з'явіўся?
— Так, так! З'явіўся я з-пад гары, па гарах і праз горы прайшоў мой шлях. А таксама ў паветры. Я — той, хто ідзе нябачны.
— У гэтае я веру, — сказаў Драк. — Але ж наўрад ці гэта тваё звычайнае імя.
— Я — той, хто знайшоў ключ, рэзчык павуціння, вострае джала. Я быў абраны дзеля шчаслівай лічбы.
— Цудоўныя імёны! — кпліва сказаў цмок. — Але ж не заўсёды шчаслівая лічба сапраўды нясе шчасце.
— Я — той, хто хавае сяброў жывымі, топіць іх і жыўцом дастае з вады. 3 торбы я выйшаў, але ж у торбу мяне ніхто не запхне.
— Ну, у гэткае не так лёгка паверыць, — сказаў цмок, выяўна здзекуючыся.
— Я — сябра мядзведзяў і госць арлоў, здабыўца пярсцёнка, той, хто прыносіць удачу і вершнік на бочцы, — распавядаў далей Більба, якому ўжо пачалі падабацца ўласныя загадкі.
— Гэта ўжо лепш! — сказаў Драк. — Але ж не дазваляй свайму ўяўленню ўцячы разам з табой!
Менавіта так і трэба размаўляць з цмокамі, калі не жадаеш назваць ім уласнае імя (што разумна) і не жадаеш раззлаваць іх простай адмовай (што таксама вельмі разумна). Аніякі цмок не здолее супрацівіцца спакусе загадак, і абавязкова будзе намагацца іх зразумець ды адказаць на іх. Вядома, болыыасць Драк не зразумеў увогуле (хоць вы, бясспрэчна, здагадаліся, бо ведаеце ўсё пра ранейшыя Більбавы прыгоды, пра якія ён нагадваў), але ж падалося яму, што зразумеў дастаткова, і хіхікнуў ён у сваёй чорнай душы.
— Так я і думаў апошняй ноччу, — сказаў ён сам сабе, усміхаючыся. — Людзі з возера, нейкая дурная прыдумка гэтых небаракаў, гандляроў бочкамі. Гадам буду, калі не так! Я не з'яўляўся туды надта доўгі час, але гэткае хутка можна выправіць!
— Добра, о Вершнік на Бочцы! — сказаў цмок уголас. — Можа, Бочкаю звалі твайго поні? Можа, не, але ж поні быў тлусты. Ну, можа, ты і ходзіш нябачны, але ж не заўсёды ходзіш. Дазволь распавесці табе, што мінулай ноччу я з'еў шэсць поні, і хутка злаўлю ды з'ем астатніх. У падзяку за цудоўнае харчаванне я дам табе добрую параду — чым менш справаў ты будзеш мець з гномамі, тым лепей для цябе!
— Гномамі? — спытаў Більба, прыкідваючыся здзіўленым.
— Не спрабуй гуляцца са мною! — сказаў Драк. — Я ведаю пах і смак гномаў, як ніхто. Не кажы мне, што я магу з'есці поні з-пад гнома і не пачуць паху! Цябе чакае дрэнны канец, Вершнік на Бочках, калі й надалей ты будзеш бадзяцца з такімі сябрамі. Я не супраць, калі ты пойдзеш і перакажаш гэта ад майго імя.
Аднак цмок не сказаў Більба, што адзіны пах ён так і не пазнаў, менавіта, хобітаў. Ні з чым падобным за жыццё ён не сустракаўся, і гэта моцна яго азадачыла.
— Ну што, добрыя грошы ты атрымаў за куфель апошняй ноччу? — працягваў цмок. — Колькі атрымаў? Што, нічога? А, так падобна да гномаў! Яны бадзяюцца вонкі, а твой абавязак — зрабіць найбольш недарэчную ды брудную працу за іх і вынесці, што здолееш, пакуль я не назіраю? I гэткае ты робіш для іх! Лічыш, табе дастанецца па справядлівасці? Не вер! Шчаслівы будзеш, калі ногі знясеш!
Більба адчуў сябе няўтульна, і нават досыць паскудна. Бо кожны раз, як цмокаў запытальны позірк кранаў яго, хобіт калаціўся ўсім целам і ледзь пярэчыў падсвядомаму жаданню зняць пярсцёнак, скочыць да цмока ды распавесці яму пра ўсё, як на духу. Ён быў блізка ад небяспекі трапіць пад цмокавы чары. Аднак жа, сабраўшы мужнасць, сказаў так:
