Хрыстос прызямліўся ў Гародні - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч (первая книга .txt) 📗

Юрась не адказаў. Адчуўшы павеў, ён узняў вочы і ўбачыў у акне, назнарок прабітым для катавальні, празрыста-сіняе неба і ў ім зорку. То белая, то сіняя, то вясёлкавая — яна гарэла ў глыбіні неба. Далёкая. Недасяжная для ўсіх. Божы ліхтар, як казалі гэтыя лемуры, што зараз у імя Бога… Што ім карысці ў Божых ліхтарах? Вось будуць катаваць і іх. Нашто?

Шкадоба за іх, змешаная з жалем да сябе, авалодала ім. Нашто? Хто ўведае, што тут здарылася? Хто ўведае, якія былі ягоныя, Братчыкавы, апошнія думкі? Здохне. Згіне. Пойдзе ў яму. І адметныя думкі разам з ім. Нашто гэта ўсё, калі ўсё адно незваротна закінуты ў жыццё, на ледзяную самоту, паміраць будзеш сярод гэтых людзей? Сярод іх, а не сярод іншых. Гэта толькі кажуць, што «нарадзіўся», што «прыйшоў не ў свой век». Куды прыйшоў — там і застанешся. А каб перанёсся ў другі, — і там іншае, і там будзеш чужы… Трэба быць, як яны, як усе яны, раз ужо трапіў у гэткую саладуху. Тады не будзе нясцерпнай духоўнай, тады не будзе фізічнай пакуты.

Здаючыся, ён панікнуў, забыў аб усім, што думаў. І адначасова ў яго сам сабою падабраўся голы зад. Як у раба.

— Гэй, кат, — раптам сказаў Братчык вельмі «звычайным» голасам. — Штосьці мне тут ляжаць абрыдла. Ногі, разумееш, пацерплі. Рукі, разумееш, перацягнулі, халеры. Ну, чаго там з-за дробязаў, з-за глупства. Ладна. Апостал дык апостал.

— Хрыстом будзеш, — сказаў Камар.

— Не. Апосталам. Адказнасці меней.

— Хрыстом, — з пагрозай сказаў Лотр.

— Ды я ж недавучка!

— А ён, цесля, думаеш, што ўніверсітэт у Саламанцы скончыў? — усміхнуўся дамініканец.

— Ды я ж чалавек! — таргаваўся шкаляр.

— А ён? Памятаеш, як у Лукі Хрыстова радаслоўная заканчваецца?… «Еносаў, Сіфаў, Адамаў, Богаў». І ты ад Адама, і ты ад Бога. Семдзесят шэсць пакаленняў між Хрыстом і Богам. А ўжо амаль тысяча пяцьсот год з Галгофы мінула. Значыць, з таго часу яшчэ… колькі пакаленняў прайшлі. Значыць, ты больш высакародны і род у цябе больш старажытны. Зразумеў?

Гэты бацька будучых езуітаў, гэты сябра Лайёлы плёў сваю казуістыку нават без усмешкі, дакладна, як павук. Ён і блюзнерыў з адчуваннем, што гэта неабходна справе. І гэта было глупства, але страшнае глупства, таму што яно мела падабенства праўды і логікі. Жахлівая машына ваяўнічай царквы, усіх ваяўнічых цэркваў і ордэнаў, колькі іх было і ёсць, стаяла за гэтым няспешным пляценнем.

— Зразумеў, — сціснутым голасам сказаў Братчык. — Адвязвайце, ці што.

— Ну вось, — прымірэнча сказаў Лотр. — Так яно лепей. Праўда і талент — гэта зброя слабых. Таму яны яе і патрабуюць. Ды яшчэ і з дурной стойкасцю.

Адвязаны Братчык плюнуў.

— То ж бо вы, моцныя, закруціліся, як на патэльні.

— Нічога, — паблажліва сказаў Лотр. — Думай, што хочаш, абы танцаваў па-нашаму, пан Хрыстос.

Між тым брама дагарала. Пунсавела разжараная бронзавая луска. Палавіны амаль абваліліся. Сычэў жар, на які лілі ваду.

— Малімончыкі, — нявесела жартаваў Кляонік. — «Хрысто-ос! Хрысто-ос!» Калі вы ўжо так верыце, што Хрыстос, то чаго вы пяткі свае парэпаныя падсмаліць баіцеся?

— До ўжо табе, — змрочна кінуў Гіаў Турай. — Спадзявацца — яно трэба, але волю Божую выпрабоўваць — справа апошняя.

За брамаю ўсё яшчэ шалёна ляскалі мячы. Варта, закутая ў сталь, гінула, не пускаючы абложнікаў з муроў.

— Пайшлі! — сказаў каваль.

Мяшчане з бервяном рушылі проста ў пару і дым. Ударыла ў агонь бервяно. Узвіўся фантан іскраў. Паляцелі галавешкі і вуголлі.

…Карніла, ужо без стралы, уварваўся зноў у катоўню:

— Гінем!

— А вам за што плацяць? — спытаў Жаба.

— З апошняга б'ёмся! Знемагаем! — прахрыпеў сотнік. — Хутчэй, вось-вось уварвуцца.

— Ну вось, — сказаў Лотр. — Тут справа важлівая, ролі размяркоўваем, а ты — не сказаўшыся, а ты — без дакладу.

Карніла прагна хапаў паветра.

— Дык вось, пан Хрыстос, — непарушна сказаў Лотр. — Адна перад табою ўмова: праз месяц — кроў з носа, а ўзнясіся. Каб усшэсце на славу было.

— Я, можа, і раней.

— Гэ, не. Пакуль не паробіш усіх спраў тваёй царквы — і не думай. Ты, Карніла, за ім сачы. Захоча, халера, раней узносіцца — бі яго ў маю галаву і цягні сюды.

— Гэта Бога?

Лотр пачырванеў:

— Ты што, вышэйшы за святога Паўлу?! — гаркнуў ён. — А Паўла «раздзіраў і шкамутаў царкву, уваходзячы ў дамы і цягнучы мужчын і кабет, аддаваў у цямніцы».

За нізкім лобам у сотніка нешта варочалася. Хутчэй за ўсё, непамернае здзіўленне.

— Ды ну?

— Настаўнікі нашы кажуць! Намеснікі Божыя! Выканальнікі ягонай волі! Першыя правадыры царквы на зямлі!

— Дзіўна…

— Імем Хрыста клянуся.

Сотнік выцягнуўся:

— Слухаюся.

— Сачы. І глядзі, каб не прывабіў цябе філасофіяй і пустою спакусай.

Па сотнікавым твары адразу было відаць, што спакусіць яго ніякай філасофіяй немагчыма.

— Гэтыя філосафы маюць нахабства пра жыццё і смерць разважаць. А жыццё і смерць — гэта наша справа, царкоўнага суда справа, моцных справа. І гэта нам разважаць, жыццё там каму або смерць, і нікому больш…

Лотр абвёў вачыма бадзяг. Убачыў Роскаша, які трымаўся ўсё з той жа годнасцю, ганарліва адставіўшы нагу.

— Значыцца, так, — сказаў Лотр. — Ты, Багдан Роскаш, за шляхецкую ўпартасць тваю, зныня — апостал Фама, Тумаш няверны, іначай званы Блізнюк.

Чырвоны, як памідор, твар «апостала Тумаша» пачырванеў яшчэ больш:

— Мала мне гэтага па роду майму.

— Хопіць. Лявон Конаўка, рыбак.

— А! — тытунёвыя вочкі нядобра забегалі.

— Цябе з рыбакоў ледзь не першага завербавалі. Быць табе Кіфай, апосталам Пётрай.

Конаўка пачухаў лысіну, якая пачынала прабівацца між буйных кучараў, падступна ўсміхнуўся:

— А што. Я гэта заўсёды ведаў, што ўзвышуся. Я ж… незаконны сын караля Алеся. Кроў! Дык першым апосталам быць, гэта мне — лузанцы.

— Брат ягоны, Аўтух… Быць табе апосталам Андрэем.

Танклявы Андрэй сутаргава праглынуў сліну.

— Нічога, — сказаў Лотр. — Ім таксама спачатку страшна было.

Лотр моцна забраў у свае рукі справу, і Басяцкі яму не перашкаджаў. Высунуў ідэю, уратаваў усім шкуры — і до. Цяпер, калі Ватыкан будзе незадаволены — можна будзе казаць, што думку кінуў, а далей усё рабіў нунцый. Калі будуць хапаць, ён воленсноленс заступіцца за мніха — адной вяроўкай звязаны. А Лотрава рука шмат чаго вартая. Магутныя сваякі, сувязі, багацце.

Каплан унутрана ўсміхаўся.

— Сіла Гарнец, — сказаў Лотр.

Гарганцюа плямкнуў платаядным ротам і засоп.

— Ты Іакаў Зеведзееў, апостал Якуб.

— Хай.

— Яны таксама рыбачылі на галілейскім моры.

— Цікава, якая там рыба вадзілася? — спытаў новы апостал Якуб.

Пытанне засталося без адказу. Трэба было спяшацца. Лотр шукаў вачыма падобнага на дзяўчыну Ладыся.

— А брат твой па жанчынападобству, Іаан Зеведзееў, апостал Ян, евангеліст Ян.

Мудрагелістыя вочы Ладысевы пашырыліся.

— Прыемна мне. Але пацерам-то мяне вывучылі, а іншаму ні-ні. І нікога не паспелі за тыя часы. Іншыя пачалі першыя літары, а я тут прапаведваць пачаў. То я нават не ведаю, як «а» выглядае. Ані ў глове гэта ў мяне, ані…

Лотр усміхнуўся:

— Яны, рыбары гэтыя, думаеш, дужа пісьменныя былі?

— То няхай, — закаціліся юродскія вочы.

— Значыцца, вы — Зеведзеевы, — з няўлоўнай іроніяй сказаў Басяцкі.

Раввуні ўздзеў вочы ўгору.

— Ваанергес, — па-старагебрайску сказаў ён. — Божжа мой!

— Праўда твая, — сказаў Басяцкі. — Дужа яны гучна. «Сыны громавы».

Лявон Конаўка — Пятро — падступна засмяяўся:

— А што? Хто ўжо што, а я гэта ведаю. З імі ў адным будане начаваць немагчыма — такія ўдоды.

— Хопіць, — перарваў яго Лотр. — Акіла Кіёвы.

Целяпень скалануў іржавымі валасамі, дабрадушна ўсміхнуўся: зразумеў — на вогнішча не пацягнуць.

— Гэна… я.

— Ты з гэтага дня — Філіп з Віфсаіды. Апостал Піліп.

З цяжкасцю захадзілі вялікія надброўныя дугі.

— Запомніш?

— Павучу пару дзён — запомню. Я здольны.