Хрыстос прызямліўся ў Гародні - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч (первая книга .txt) 📗
Магдаліна ж, паказаўшы каму трэба пярсцёнак, дабілася вернага слугі і перадала з ім Ратму, што стаіць у гасцёўні. Яна вельмі спадзявалася, што ён з'явіцца адразу, і не памылілася ў сваіх спадзяваннях.
Ратма прыйшоў і цяпер стаяў у гэтым пакоі, румяны ад хвалявання. Глядзеў на вартую жалю мэблю, на скупое святло свечкі. Гэта была святая сціпласць. І, аднак, ён бачыў, што перад ім знатная дама. Магдаліна паспела выцягнуць з сакваў парчовае пакрывала, распяцце слановай косці і ружанец з рубінаў.
Яго здзіўляла такая сціпласць. Ён быў ад яе без памяці. Гэта была не Ганорыя з Валевічаў.
— Вы… прыйшлі. Вы абяцалі мне… і не падманулі.
— Я не падманваю ніколі… І асабліва такіх людзей… Прашу прабачэння, я нават не магу паднесці вам келіх віна. Я тры дні пасцілася, і вось мы спазніліся сюды, хаця пост мой скончыўся з захадам сонца. Крамы на замках, рынак пусты, у корчмах згас агонь. Міжволі мне давядзецца аддаць Богу і гэтую ноч. Я збіраюся не спаць. Добра, што вы падзеліце неспаннё са мной.
— Божа мой! — сказаў юнак. — Якая сціпласць! І, вы думаеце, я дам вам пасціць лішнюю ноч? Богу досыць і таго, што ён атрымаў. Я хачу вячэраць з вамі… Вы будзеце мяне слухаць… Ну!
І ён пазваў слугу Хроля і загадаў, каб той прывёз усяго патрэбнага і віна, што хутка было выканана, а пасля яны сядзелі побач, і елі, і суцяшаліся віном.
— Бачыце, я вам падчынілася, — сказала яна. — Хаця гэта і не кажа на карысць кабеты: сядзець уначы ў адным пакоі з мужчынам. Але я веру вам… Вось, адпіце з майго кубка. Гэта будзе прычасць вечнага нашага сяброўства.
І засумавала:
— Хутка мы ідзём далей за сваім святым.
— І вы кінеце мяне? — збялеў ён.
— Дурнік, гэта абяцанне. Але я вярнуся, — яна паклала руку яму ў далонь. — Як толькі давяду яго да ягонай мэты. Магчыма, мы сустрэнемся ізноў.
— Але, — у яго раздзімаліся ноздры. — Іначай мне хаця не жыць.
— Які вы. А ваш шлюб?
— Я дашлю іх да апраметнай!…
— Што вы?! — з жахам прашаптала яна.
— Прабачце, я забыў, хто вы… Але я дашлю іх… Я ненавіджу сваю так званую нявесту… Мне цяжка і страшна з ёю. Усё жыццё я шукаў такую, як вы… Як я доўга шукаў!
«Доўга, — падумала яна. — Колькі табе там было яшчэ шукаць?»
Ён быў у гневе, але ён нават рукі не працягнуў да яе.
— Я хачу вас… Я хачу жонкаю толькі вас… Я памру, калі гэтага не будзе… Я даб'юся гэтага… Заўтра ж.
— Вы небяспечны, — уздыхнула яна, нібы з сілаю адводзячы вочы.
Рукамі яна нібы адштурхоўвала яго, і ён міжвольна схапіў гэтыя рукі.
— Толькі вас… Пашкадуйце!
— Пашкадуйце вы мяне… Мне цяжка… Гэта вышэй за мяне.
У яго калаціліся плечы, зрываўся голас. І гэтым голасам з нечуванай пяшчотай ён прашаптаў:
— Што мне яшчэ зрабіць, каб вы былі маёю?
— Я мяркую, вам трэба замкнуць дзверы, — сказала яна.
Раніцаю ўвесь хаўрус займаўся тым, што штурхаўся па кірмашы, шукаючы, як бы тут змахляваць на ежу. Не было толькі Сымона і Баўтрамея, якія гойсалі загадам Братчыка па гарадскім сметніку, выкопваючы з адкідаў найбольш старыя, крый Божа, не сённяшнія, пляшачкі, бутэлечкі і бутэлькі, а пасля да слёзнай чысціні мыючы іх у рацэ.
Ва ўсіх добра круціла ў жываце ад голаду. У страўніках сядзела нібы гайня галодных ваўкоў.
Магдаліна, што праўда, перадала раніцай Братчыку залаты, але ён не сказаў сябрам, збярог манету. Мала што магло здарыцца. На ягоную прыдумку маглі і не клюнуць.
Кірмаш ляжаў на плошчы між чорным, дзікім Наваградскім замкам і вялізнай карчмою. Плыў натоўп, свісцелі свісцюлькі, вялі свой напеў сляпыя жабракі, нібы душу з казла цягнулі. Штурхаліся мужыкі, дзеўкі, багатыя кабеты. Зрэдку паважна, як каравела пад ветразямі, плыў праз натоўп дваранін у плашчы.
Магдаліна не знаходзіла сабе месца. Нават уначы, даводзячы каханка да непрытомнасці і ўтрапення, сама задыхаючыся ад яго абдымкаў, яна думала краем думкі, ці здолее выканаць загад, вызваліцца, магчыма, назаўжды застацца з гэтым. Не жонкай, дык каханкай. Бо гэтага яна не адпусціць. Гэты ніколі, удзячны ёй, не здолее забыць яе і гэтыя начныя пацалункі.
Трывога ўзрастала. Ці паспее сотнік? Ці атрымалі яны кліч? А можа, голуба сустрэла страла ці коршак?
На рынку было ўсё дорага. Нейкі скнара — па мордзе відаць, што пры выпадку растаўшчык, як муж каменнай бабы, гандляваў яйкамі. Юрась прыглядаўся да яго спачатку з усмешкай, пасля — з абрыдлівасцю.
— Пачым? — пытае бедная баба.
— Два грошы сотня, — голас такі, нібы глотка поўная скабак.
— А Божачка, гэта ж за свінню столькі…
— А ты вось і купі, і жары гэтую свінню… калі гэткая багатая. Ды яшчэ дастань яе. А яйкі — ежа панская. Не для твайго халуйскага хлябала. Бач, яйкі! Р-рас-пусціўся народ.
— Два шэлегі? — спытаў Юрась. — Бога пабойся, чалавеча. Сорам.
— Сорам, сабачы ты сын, людзям толькі ў лазні відаць.
У Хрыстовых вачах загарэлася раптам хітрае, з'едлівае і круцельскае.
— Добра. Угаварыў. Трымай прыпол — будзем лічыць.
Людзі, здзіўленыя вялізнай пакупкай, пачалі збірацца вакол. Бессаромны гандляр узняў прыпол даўжэзнай кашулі. Хрыстос пачаў класці яму ў прыпол яйкі.
— Пяць… Дзесяць… Дваццаць.
І тут Магдаліна з радасцю, аж упала сэрца, убачыла.
За натоўпам сядзеў на кані, падобны на самавар, чырвоны Карніла і аглядаў натоўп. Шалом трымаў у руцэ. Падстрыжаныя гаршком валасы падалі на нізкі лоб.
Шукаў змрочна і не знаходзіў. Яна хацела была падаць яму знак, але забаялася.
— Пяцьдзесят, — лічыў Хрыстос. — Дзвесце…
Гандляру было ўжо цяжка трымаць. І тады Хрыстос, нагнуўшыся, чыкнуў нажом па ачкуры ягоных портак. Порткі ўпалі. Скупірака, увесь чырвоны ад ганьбы, баючыся выпусціць яйкі, да белых суглобаў учапіўся ў прыпол. Уцякаць ён таксама не мог: порткі звязвалі ногі ля самай зямлі. І таму ён казаў людзям і далей сваю непрыглядную галізну.
— Бачыце? — пад агульны рогат спытаў Юрась. — Сорам у лазні.
І тут Магдаліна з радасцю ўбачыла, што Карніла пачуў рогат і глядзіць сюды.
…Убачыў. Крануў каня ў натоўп. А за ім, клінам рассоўваючы гурму, рушылі коннікі. Пайшлі перад імі поп і два ксяндзы.
— Сорам, бачыце, толькі ў лазні. А сорам твой і ў натоўпе можна купіць. Усяго за дзве сотні яек. Ану, людзі, бяры астатняе. Бяры, баба, малому ў ручку дасі.
Рогат аж глушыў… Магдаліна бачыла, што побач з канём Карнілы ідуць поп і два ксяндзы. Ясна чаму. Каб агаласіць загад аб узяцці ад імя царквы. Аб усім падумалі. Яна зразумела, што сёння ж будзе вольная, што сёння ж уладкуе сваё жыццё. Ратма не забудзе яе — яна цвёрда ведала гэта.
Юрась рагатаў разам з усімі, выскаляючы белыя зубы. І раптам змоўк — гэта штурхнуў яго Тумаш. Знікла ўсмешка. Разразаючы натоўп, набліжаўся да іх закуты ў латы і кальчугі конны атрад. Бязлітасныя, дрымучыя вочы Карнілы сустрэлі ненатуральна вялікія і празрыстыя вочы Хрыста. Сотнік усміхнуўся.
Зразумеўшы нешта, змоўк і народ. Цяпер жалезны конь высіўся над самім Юрасём. Сотнік паклаў адну руку на эфес мяча.
— Адгуляўся, шалбер. Ланцуг сюды!
І працягнуў руку ў жалезнай пальчатцы:
— Узяць!
— Што такое? Хто? За які грэх? — шапталі паўсюль галасы.
І тады заспявалі галасы свяшчэннікаў:
— Прысуд духоўнага суда… Злодзей… Блюзнер… Зневажальнік Бога і царквы… Па загаду святой службы.
Пачуўшы страшную назву, людзі пачалі адступаць. Вакол невялічкай купкі людзей лягла шырокая паласа адчужэння і жаху. І тут раптам дзікім голасам, нібы на судны дзень, залямантаваў Раввуні:
— Я табе дам ланцуг, басяк! Ты на каго руку ўзняў, ты на каго!…
Змрочная, нежывая ўсмешка зноў рассунула сотнікавы вусны.
— Н-ну… На каго?
— На Хрыс-та! — раптам нясцерпна ўзвысіў голас Юрась.
Натоўп ахнуў.
— Так, на Хрыста! — раўнуў Фама. — Чулі, у Гародні?
— Ці-ха! — узняў пальчатку сотнік. — Гэта не той. Гэта самазванец і шалбер па імю Якуб Мялшцінскі, уцякач з Польшчы, якога даўно шукае за ерась і злачынства доказная інквізіцыя.
