Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович (бесплатная библиотека электронных книг txt) 📗

У вочы ўбiлiся драбнiцы

Дрыгучы блеск i ценi тыя

I танцы-скокi iх нямыя.

Яны варушацца, трасуцца,

Пустымi смехамi смяюцца,

То расплываюцца па столi,

То зноў насунуцца паволi.

Агоньчык дрыгае i скача...

Бы штось чуваць, нiбы хто плача,

Цi то званочак пад дугою

Звiнiць бясконцаю тугою?

Там вочы нейчыя мiргнулi...

I мыслi раптам скаканулi

У багны часаў i прастораў,

Бо iм няма гранiц, запораў.

Глядзiць Мiхал... што за хвароба?

Ён не адзiн - iх дзве асобы:

Адзiн Мiхал - нядошлы, млявы,

Другi - здаровы i рухавы!

Адзiн ляжыць, другi вандруе,

Iдзе па лесе, ў вус не дуе

I не гадае нi аб чым.

Дурны: не цямiць, што за iм

Таксама ходзiць хтось варожы,

Страшэнна здрадлiвы, нягожы,

У нейкiм доўгiм балахоне

I водзiць пальцам па далонi;

Кiўне смяшлiва, знак паложыць,

Бы штось запiсвае, варожыць.

Хто ён такi? чаго ён хоча?

Чаго схiлiўся i шамоча?

I нейкай тухаллю i тленню

Нясе ад чорнага адзення,

I востры пах чуваць кадзiла...

Ах, гэта ж смерць тут захадзiла!

Цi гэта поп?.. I ўсё прапала,

Няма i почуту Мiхала.

Куды ж ён дзеўся? Дзе ён? дзе?

Эх, быць бядзе! ну, быць бядзе!..

Ах, не: унь ён! ён воўкам стаўся.

Бяжыць як можа - знаць, спужаўся.

Ой, ой - стрыжэнь! Ён - гоп туды!

Нiяк не вылезе з вады.

Капут... Мiхал-воўк прападае,

Пад лёдам знiк, як мыш рудая,

А ўсё вакол глядзiць здзiўлёна.

I раптам нейкая заслона

Чыёюсь страшнаю рукою,

Сiнь неба лучачы з зямлёю,

Ўсё пасуваецца блiжэй!

Мiхалу робiцца цяжэй,

Ў грудзях дыханне забiвае,

А ноч-заслона нацiскае,

I светлы круг, прамень пустынi,

Вось-вось у багне-цьме загiне.

Мiхал крычыць i б'ецца ў страсе.

Заслона чуць-чуць адышлася,

Ён вочы цяжка размыкае

Ў руцэ рука чыясь другая,

I вочы, поўныя пакуты,

Да мутных воч яго прыкуты.

Зняможан цяжкiм ён змаганнем.

З глыбокiм жалем, садрыганнем

Ратунку просiць у людзей,

У брата, жонкi i дзяцей,

Бо неба жорстка, неба глуха

I не прыклонiць свайго вуха,

Хоць ты прасi, хоць ты малi,

Хоць грудзi рвi i сэрца вынi

Ты не кранеш яго цвярдынi,

Яно далёка ад зямлi,

Яно зацята, бо нямое,

Яно маўклiва, бо пустое.

- Ты пазнаеш мяне, Мiхаська?

Ён уздымае вочы цяжка,

Глядзiць на жонку. - Ганна... Мацi...

Ратунку дайце мне!.. О, браце!

Ратуй мяне! ратуйце, дзеткi!..

Сляза-палын балюча-едкi

На ўпалых вочах выступае...

Мiхал зяхае - зацiхае...

- Ой, свечку, свечку: ён канае!

На твары след пякельнай мукi,

На грудзi палi яго рукi.

Мiхал яшчэ раз здрыгануўся,

Зяхнуў так цяжка, ўвесь памкнуўся,

Яшчэ раз вочы расчыняе,

Глядзiць, бы штось прыпамiнае;

Ён цяжка дыша, духу мала,

I ўсё адразу ясна стала.

- Антоська!.. родны мой! канаю...

Перагарэў, адстаў, знiкаю...

Вядзi ж ты рэй, вядзi... адзiн...

Як лепшы брат, як родны сын.

Бог не судзiў мне бачыць волi

I кiдаць зернi ў свае ролi...

Зямля... зямля... туды, туды, брат,

Будуй яе... ты дай ёй выгляд...

На новы лад, каб жыць нанова...

Не кiдай iх... Га-а-х! - I - гатова!

Нi слоў жывых, нi сэрца стуку,

I халаднеючую руку

Антось цалуе i рыдае

I к трупу з енкам прыпадае.

У полi, полi

Пры дарожачцы

Пахiлiўся крыж

Над магiлаю.

Беглi сцежачкi

Ў свет шырокенькi,

Прывялi ж яны

К той магiланцы!..

Ой вы, дарожанькi людскiя,

Пуцiнкi вузкiя, крывыя!

Вы следам цьмяным снуяцеся

I ўсё блукаеце, бы ў лесе,

Вас горне шлях прасторнай плынi

I далягляд ружова-сiнi,

Дзе так панадна свецiць сонца,

Дзе думка тчэ свае красёнцы,

Каб новы свет жыцця саткаць,

Заспакаенне сэрцу даць

I разагнаць яго трывогi!..

Прасторны шлях! калi ж, калi

Ты закрасуеш на зямлi

I злучыш нашы ўсе дарогi?

1911-1923