Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович (бесплатная библиотека электронных книг txt) 📗

Зыдоры згледзеў знак маўклiвы.

- Пяць дзён, як быў там пан мыслiвы,

Гукнуў Зыдоры вельмi рады,

Што гэтак выйшла без парады.

"Бадай жа ты прапаў, мой мiлы!

Не знаць бы век цябе, дурылы!

Ўсё сапсаваў, бадай ты знiк:

Пяць дзён! пяць скул на твой язык!"

- Лайдак! - як скокне да "Памдзея"

Ляснiчы-змей, ну, аж шалее,

Жыўцом грызе сваю ахвяру.

- Пся крэў твая, галгане, лгару!

Ты гэтак служыш, о, лайдаку!

Да д'ябла выганю, сабаку,

Каб не было тут твайго смроду!

Я выведу такую моду!

Павiнен быць на сваiм месце,

А князеў хлеб дарэмна есцi

Не будзеш, псiна ты старая!

З апошнiх слоў "Памдзея" лае.

I доўга льецца гэта песня,

Як толькi з крыку ён не трэсне!

"Памдзей", прыбiты i прыгнуты,

Цярплiва зносiць крыж пакуты,

Стаiць, удол спусцiўшы вочы,

I толькi зрэдку забармоча:

- Даруй, панок! нех пан даруе!

А пан нiчога не шануе

I, расчынiўшы губы-трубы,

Як непрытомны, злосны, грубы,

Шпурляе кнiгi, рве паперы

I брудна лаецца без меры

Ды насядае на "Памдзея"

I ўсё не мякне, не дабрэе,

А мае дрэнныя намеры.

"Памдзей" задком, задком у дзверы

Паўзе-адходзiць ад навалы

I раптам робiць "махнi-драла",

Бяжыць на двор, увесь чырвоны.

- О ты, халера! о, шалёны!

Ото ж наскочыў, пане-дзею!

Папаўся ў лапы кату-змею!

Гаворыць ён ды азiрнецца:

Яшчэ пагонь яму здаецца.

- А ты, Зыдоры, пане-дзею,

Ты - куст альховы! о, зладзею!

"Пяць раз" паказваю, тупiца!

А ён "пяць дзён"! - цьфу, цьфу, дурнiца!

XIII. ПАДГЛЯД ПЧОЛ

Пакуль што досыць аб панох:

Яны прыелiся, дальбог!

Яны без сэрца i сляпыя,

I ўсе заходы iх пустыя,

I пусты iх усе iмкненнi

Назад ход часаў павярнуць

I дзiркi палкамi заткнуць

I перарваць жывыя звеннi,

Якiх вякi не перарвалi

У гiстарычным перавале.

Iм цёмна, нема кнiга лёсу,

Яны не бачаць далей носу

I рубяжоў свае пасады...

Ану iх к лiху! ну iх к ляду!

Час у Парэчча зноў вярнуцца

I ў iншых хвалях скупануцца.

Парэчча - слаўная мясцiна,

Куток прыгожы i вясёлы:

Як мора - лес, як неба - долы,

Зiхцiць у кветках лугавiна...

А колькi ягад i парэчак!

Як пахне мёдам поле грэчак,

Калi пачнуць яны цвiсцi!..

Ну, як тут пчол не завясцi:

Iм столькi выгад тут, прастору!

Яшчэ з вясны, ў час перабору,

Сюды прывезлi пчол калоду,

Ну, так, мiж iншым, для заводу.

Але ручыцца сталi пчолкi.

Знайшлiся людзi для суполкi:

Хто вуллем браў пустым, грашамi,

А хто падмазваў барышамi.

I як не прымеш чалавека?

А не прыймi, то небяспека:

Памыслiць ён табе, брат, зла,

Не любiць зайздрасцi пчала.

Антось у дзеле тым пчалiным

Вёў першы рэй, галоўным чынам,

Хоць гэта новая навука

На першых часах была мука,

I першы крок у новай ролi

Ён не забудзе - не, нiколi!

У летнi поўдзень - была спёка

Выходзiць рой, снуе высока

I на вярбе ўгары садзiцца

Нiяк туды не даступiцца.

Антось бярэ куродым, сiта,

Глядзiць на гэты рой сярдзiта:

Вось не было яшчэ бяды!

Загнаў жа чорт яго туды!

Палез Антось перш па драбiнах,

З драбiн цярэбiцца ў галiнах.

Сяк-так прыладзiў сiта крышку,

Абрус адсунуў, бярэ лыжку

I толькi чуць крануўся рою,

Гудзе пчала над галавою,

Другая ў вуха - тыц знячэўку!

Схiснуўся дзядзька наш на дрэўку

I мiмавольна - хоп за сук!

Тут сiта выехала з рук,

А патрывожаныя пчолы

Спяваюць хорам, як анёлы,

Але кусаюць па-чартоўску.

"Згары ж ты лепей, рой такоўскi!"

Угнуўся дзядзька - няма рады,

На землю падаюць прылады;

За iмi дзядзька наш з накропам

З вярбы на землю шуснуў снопам.

Схапiўся дзядзька ды наўцекi,

Бяжыць, як бы шалёны нейкi,

Бяжыць дваром мiж хлевушкамi,

Ад пчол баронiцца рукамi

Ды пад салаш бяжыць пад стрэху.

Было бяды тут, было смеху!

Ды потым дзядзька прывучыўся,

Да пчол зусiм прызвычаiўся,

I бортнiк быў ён акуратны,

Хоць не такi, як Кандрат, здатны...

Тым часам Спас святы мiнуўся,

I лес у чырвань апрануўся.

Дрыжаць у золаце асiны,

I гнуцца кiсцi верабiны.

Пчала аб мёду меней дбае,

I спожыць ёй ужо не тая;

Таксама ж вуллi не пустыя:

Раi ўздужалi маладыя

I мёду трохi нанасiлi.

Дык вось кумоў i запрасiлi

На гэты дзень падгледжваць пчолы.

Дзянёк быў цiхi i вясёлы,

Мужчыны зранку падгалiлiсь,

Зусiм-такi падмаладзiлiсь,

У ночвах голавы памылi,

I вусы спрытна падкруцiлi,

Ды мылам iх пашаравалi,

Каб выдатней яны стаялi.

А для гасцей, святой нядзелькi

Надзелi новыя камзэлькi,

А боты так нашмаравалi,

Што проста шляхту касавалi.

- Зiрнiся, дзядзька, у люстэрку:

Хоць завярцi вазьмi ў паперку,

Хоць у сваты едзь, хоць жанiся!

Да дзядзькi жарты паняслiся.

- А ты, Ламук, не выскаляйся,

Лепш нос абцерцi пастарайся

Сапляк, унь, губу ўжо мiнае!

Алеся дзядзька падцiнае.

"Ламук" Алесь спускае вочы:

Сягоння дзядзька не ахвочы

Прыймаць яго такiя жарты.

Алесь жа - хлопец i няўпарты;

Ён моўчкi Костусю кiвае,

Пайсцi на двор з iм заклiкае.

Разблутаць трэба iм пытанне,

Якое ўжо карцiць ад рання:

Калi, каму, дзе пасвiць статка?

- Скажу я вось як табе, братка:

Мы ўдвух з двара пагонiм разам

I папасем пад тоўстым вязам.

Калi кароўкi папаўнеюць,

Бакi iх трохi пакруглеюць,

Тады запусцiм на балота.

I... закiпiць у нас работа:

То ты, то я - на перамену!

I дзе я толькi мёд той дзену?

Жывот зрабiць хiба ў дзве столкi,

Як мех Баландзiшын на зёлкi?

I хлопцы ў згодзе жартавалi

Ды ў лес за рэчку паглядалi.

Пазбыўшы важнае пытанне,

Чакалi першага спаткання

З гасцьмi, якiх сюды наедзе,

Мо ўжо хто клыгае з iх недзе.

Малыя дзецi i дзяўчаткi

Вярцелiся больш каля маткi;

То часам ёй чым памагалi,

А часам проста замiналi.

У ўсiх была тут думка тая,

Што дзень сягоння не звычайны,

А дзень асобны, разнастайны,

Якi ў год толькi раз бывае.

На гэты дзень i сама хата

Была прыбрана зухавата:

Памыты лавы, стол, падлога,

А каля покуця святога

Дзве сцены клёнамi убраны;

Абрусам белым стол засланы,

Святых паперай агарнулi