Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович (бесплатная библиотека электронных книг txt) 📗

Растуць, расквечваюць на сонцы

Свае клубочкi-валаконцы

I ткуць сярэбраны масток,

Дзе гром застукаў, як чаўнок.

Пад шум, пад грукат навальнiцы,

Як бы па знаку чараўнiцы,

Ўстаюць-растуць на лузе копкi,

I луг пабраўся ўвесь у бобкi.

А пад хваiнаю на грудзе

Вакол стажка аж кiшаць людзi,

Гарачка ўсiх бярэ такая,

Што пот iм вочы залiвае,

Бо хмара сiваю градою

Ўжо звiсла нiзка над зямлёю,

Iдзе гняўлiва, пасмы сцеле,

Блiшчыць-гарыць яе кудзеля

I пакручастымi жмутамi

Стрыжэ-глядзiць, як змей, вачамi,

I сучыць срэбраныя нiткi

У шнур дажджаны ўвачавiдкi.

А дождж шумiць, а дождж гудзе,

I блiжай-блiжай ён iдзе

I даль туманам засцiлае.

Упала кропля i другая,

За iмi цэлым вадаспадам

Буйныя капкi, як бы градам,

Па лiсцях дуба секанулi

Ды далей сетку пацягнулi.

I вось жахнула блiскавiца,

Як вогнямгненная крынiца,

I гром-пярун сталёвым бiчам,

Бы нейкi звер страшэнным лычам

Арэ, трасе, калоцiць хмары,

Зямлю, надземныя абшары,

Бушуе доўга, абурлiва,

Над лесам коцiцца гняўлiва,

I гэты гоман, гнеў дрыгучы,

Злучае зноў у стрэл магучы,

Густы, злавешчы, вiхрабежны

I нестрыманы i драпежны

I так цяжэрна нацiскае,

Як бы зямлю дзесь угiнае.

I шугнуў дождж налётам смелым,

Павiс абрусам густа-белым

Над гэтым лугам, над палямi

I льецца коса ручаямi,

Бы невад цягнецца грымотны,

I б'юцца кроплi ў пыл вiльготны.

Зiрнеш вакол - адна любота!

На лузе спынена работа,

Жанкi, дзяўчаты i мужчыны

Бягуць пад копы, пад драбiны,

Каб менш быць змочаным дажджом;

А хто, накрыўшысь халатом

Цi так накiнуўшы дзяругу,

Сядзiць квахтухаю срэдзь лугу.

- Давай, давай, дожджык, накропу.

Сюды, дзяўчаткi, лезьце ў копу:

Дасць Бог, на нашым гэтым грудзе

На другi год касцоў прыбудзе!

Пад гэты гром, пад дождж упарты

То там, то тут пачуеш жарты

I смех вясёлы, пiск дзявочы,

Бо хто ж крануць iх не ахвочы?

Але й дзяўчаты язык маюць

I востра хлопцаў падсякаюць,

Не робяць жартам перашкоды.

За тыдзень добрае пагоды

Праходзiць, глухне касавiца,

I толькi дзе-нiдзе капiца,

Стулiўшысь цiха над вадою,

Глядзiць забытаю ўдавою,

Бы нейкi жаль яна хавае,

I сэрца смуткам авявае;

Ды стогi, сведкi цяжкай працы,

Стаяць, як панскiя палацы.

А пышны луг так абяздолен,

Стаiць пакошан i аголен

I выгляд мае засмучоны.

Гракi, i галкi, i вароны

Даўно дзяцей павывадзiлi,

Над гэтым лугам закружылi,

Ляцяць сюды на раздабыткi

Цяпер тут добрыя спажыткi.

Эх, скошан луг, - i знiклi краскi,

Бы тыя чары мiлай казкi,

Якую ў часе вандравання

Цi адзiнокага блукання

Табе складаюць думкi самi

I залатымi паясамi

Твае прыгоды спавiваюць

I лёсы жыцця аздабляюць.

Глядзiць пакоша-луг гаротна,

На сэрцы робiцца маркотна.

Эх, лета-лецейка любое,

Ты адцвiтаеш, залатое!..

I так паволi, неўзаметкi

I нашы звянуць жыцця кветкi.

Але касьба - пачатак лету.

О, колькi ў iм яшчэ прывету!

Прыгод усякiх так багата

Тужыць аб леце ранавата.

Яшчэ не раз у часе жнiва

Дзяннiца зоймецца шчаслiва,

I ў ясным блеску i ў красе

Адб'юцца хораша ў расе

Яе кароны агнявыя,

I пасмы-косы залатыя

Скрозь шоўк нябёс ружова-белы

Рассыплюць радасныя стрэлы,

Бы лiры божай тыя стрункi,

Бы тыя чары-пацалункi

На вуснах шчырага кахання

У патайны часок спаткання.

Яшчэ нямала дзён цiкавых

I ранiц светлых i ласкавых,

Калi туманам белаватым

Лясок атулiць свае шаты,

А на палях у белi жыта

Смех заблукае самавiта

Ружова-бледна чырвань-ззянне,

Дзяннiцы цiхае вiтанне.

Дык не гаруй жа, брат-нябога:

Дзянькоў вясёлых яшчэ многа!..

Iтак, зацiхлi сенажацi,

Пайшла каса адпачывацi,

Да часу звiсшы пад страхою,

Каб быць заўсёды пад рукою

На ўсякi выпадак, патрэбу.

Цяпер увагу дайце хлебу,

Сярпок крывенькi просiць дзела,

Жытцо падходзiць, пабялела.

Саломку выгнуўшы дугою,

Звiсае колас над зямлёю,

А спела-поўныя зярняткi

Глядзяць, як спонкi-вачаняткi,

Нiбы iм хочацца хутчэй як

Спаткаць-убачыць мiлых жнеек.

Прыйшоў жаданы час спаткання.

Глядзiць прыветна дзянёк зрання;

У блеску сонца нiкнуць росы;

Свяжуткi, чысценькi нябёсы,

Бы тыя вочкi маладыя,

Застылi хмаркi залатыя.

Дымок танюткi, белаваты

Ўжо павiваецца над хатай,

Бо трэба ж выпалiць печ тую

Ды йсцi на нiўку маладую.

Угрэла сонца. Жней чародкi

Iдуць паважна, як лябёдкi,

У хустках лёгкiх, кофты белы,

Iх рукi дужа загарэлы.

Iдуць дзяўчаты, маладзiцы

I жарты строяць, як блазнiцы,

Iдуць шумлiвы, гаварлiвы,

Звiнiць iх голас, смех шчаслiвы;

Чутна i песня маладая,

I поле раптам ажывае.

I мацяркi з дзяцьмi малымi

Ў лубках-калысках за плячымi

Такая ты, жаноча доля,

Марудна цягнуцца на поле.

Прыйшлi на вузкiя загоны,

Дзе каласочкi шумы-звоны

У таямнiчы спеў злiлi,

Упаўшы чолам да зямлi.

Гарачы дзень. На полi душна.

Прыцiх той ветрык непаслушны,

Як бы сваiм аддаўся марам.

Зацiшак поля дыша варам

I гонiць з твару поту рагi,

I сохнуць губы ад той смагi.

А жнейкi жнуць. У моры збожжа

Мiльгае постаць iх прыгожа,

Калi ў паверхнi таго жыта

Ўсплыве галоўка самавiта

I так прыгожа азiрнецца,

А гiбкi станiк разагнецца;

Або калi над галавою

У жнейкi спрытнаю рукою

Пучок калоссяў мiльгатнецца,

Апiша дужку, бы вясёлку,

Бы нейкай знiчкi след пагаслы,

I борзда ляжа ў перавяслы,

Што распасцёрты на падолку,

Дапраўды: ўзмахаў гэтых мгненне

Адна любота, заглядзенне!

Гарачы дзень! Эх, спёка, спёка!

А прохладзь вечара далёка.

Замлела ўсё ў жары-тамленнi,

Зямля гарача i каменнi;

А ўсюды цiха, нема, глуха,

I толькi заедзь каля вуха

Гудзе агiдна, надаедна,

Бы сама наша доля бедна,

Ды дзiцянё з лубка-калыскi

Заводзiць плачы свае, пiскi,

А кучаравыя снапочкi,

Над iм злучыўшы каласочкi,

Стаяць спакойна i маўклiва,

Бы кажуць жнейкам тым жычлiва:

"Да нас iдзеце, дабрадзейкi!

Пад наш цянёк хавайцесь, жнейкi!"

А жнейкi жнуць. Iх твар палае,