Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович (бесплатная библиотека электронных книг txt) 📗
Аб гэтым шмат тут гаварылi
I ехаць дзядзьку прысудзiлi.
Убраўся дзядзька, як у свята;
Сказаць - не вельмi зухавата;
Пiльчак быў простага суконца
I той весь вырыжаў ад сонца;
Кашуля зрэбна, але бела,
А шапка козырам сядзела,
Хоць i зналася добра з горам;
А боты вымазаў ён здорам;
А на кiёчку за плячамi
Вiсела торба з кутасамi;
У торбе хлеб, кавалак сала,
З кiшэнi люлька пазiрала
Таварыш верны i нязменны
I з тытуном капшук раменны.
Незухавата, але гладка
На iм ляжала ўся апратка.
Вось дзядзька ўжо Маргi мiнае
I ў даль з задумай паглядае;
Iдзе, на жыта погляд кiне,
На нiвах сэрцам адпачыне,
Iдзе далей, iзноў сцiгае,
Дарога гэта - немалая!..
I думаў дзядзька, каб танней як,
Хоць бы за трыццаць пяць капеек
А чым танней, тым лепш, вядома,
Далей ад'ехацца ад дому.
У дзядзькi ў Стоўбцах быў дружака,
Вакзальны стораж, Донiс Драка;
Ён машынiстаў знаў каротка,
Кандуктарчыха - яго цётка,
А з качагарам жыў, як з братам,
I быў канторшчык яго сватам;
З тэлеграфiстамi ён знаўся,
А з дзядзькам летась сябраваўся,
Падумаць толькi - чуць не шышка!
I з аднаго яны кiлiшка
У цёткi Генi выпiвалi,
I разам восi яны кралi.
I гэтай думкай, як бы хваляй,
Падхвачан дзядзька, чэша далей
З узгорка ўнiз, iзноў на ўзгорак,
Як бы па хвалях лёгкi корак.
Але не-не ды смутна стане,
Як ён палi вакол агляне,
I гэты лес, смугой засланы,
I родны Нёман, i курганы,
I хвайнякi, i грушы ў полi,
Як бы не бачыў iх нiколi.
I блiзкi сэрцу яго сталi
Малюнкi гэтай роднай далi,
I нейкi смутак, жаль нахлынуў,
Як бы надоўга iх пакiнуў.
Iдзе наш дзядзька, разважае
I лес Сустрэнаўку мiнае,
Праходзiць грэблю i балота.
Лажылась сонца пазалота
На верх лясоў чырвоным шляхам,
I ноч панурым сваiм гмахам
У змрок нiзiны спавiвала
I сон на землю навявала.
Вось кончан лес, i Стоўбцы блiзка.
Туман на возера лёг нiзка,
Вада шумела каля млына,
Свiстала голасна машына,
А там за возерам, як струнка,
Пралегла роўненька чыгунка.
Вось пераезд, даўно знаёмы;
Правей вакзальныя харомы.
Антось зварочвае направа
Ды йдзе на станцыю рухава.
Ўсё там кiпiць, бы ў час разрухi,
Снуюць служачыя, як мухi,
Гудуць, шумяць, бы ў вуллi пчолы,
I ходзяць шумна балаголы,
Каменяцёсы з малатамi,
Гандляркi бегаюць з кашамi.
У лiхтарах агнi трапечуць!
А гандляры крычаць, шчабечуць
I б'юць у грудзi кулакамi,
Як бы забiць хацелi Шмульку.
А дзядзька палiць сваю люльку,
Сядзiць, другую накладае
I свайго сябра выглядае.
- А, брат Антонi! - дзядзька чуе.
Глядзiць - аж Драка сам шыбуе,
Iдзе, кiвае галавою
I газы пах нясе з сабою.
- Здароў, брат Донiс! - дзядзька рады,
Сябру кiвае для нарады:
- Скажы мне, браце, цi няможна,
Пры гэтым дзядзька асцярожна
Прыгнуўся к Донiсу, замяўся,
Ды Донiс зразу дагадаўся,
Што за патрэбу мае сябар,
Дык цi не можна б мне... за хабар
Крыху паехаць на машыне?
- А вось пастой, хай люд адхлыне,
Кур'ерскi пройдзе, а тым часам
Мы перамовiмся з Уласам...
Спакойны будзь: мы ўсё абладзiм,
Хоць на таварны, а пасадзiм.
- Дык ты, брат Донiс, пастарайся!
- Будзь пэўны, брат, не сумнявайся:
З казамi мы на торг паспеем.
У гэты момант лютым змеем
Ляцiць кур'ерскi. Задрыжалi
Ўсе шыбы ў вокнах на вакзале,
I ўвесь народ ураз мятнуўся,
I дзядзька наш не аглянуўся,
Як i яго людская хваля
Нясла, бы шчэпку ў перавале.
Як бы хто iх тут страшна спудзiў.
Плячук тут дзядзька прынапрудзiў,
Крутнуўся моцна навакола,
Чуць з ног не збiўшы балагола,
Ды наступiў на бот падпанку,
Зато мiж цел прабiў палянку
Ён гэтым моцным паваротам,
У цвёрды грунт упёршысь ботам.
Званок, другi i зараз трэцi,
I дрыгнуў поезд, быццам чэрцi
Яго сярдзiта скаланулi,
Дождж цэлы iскар сыпанулi
I страшным рогатам заржалi
Ды з дымам далей паiмчалi.
Вакзал пусцеў, люд распаўзаўся.
Антось сядзеў або сланяўся,
Балелi ногi, ўнiкла сiла,
А спаць так моцненька кланiла!
- Ну, што, Антонi, рыбу вудзiш?
Заснеш, брат, потым i не ўзбудзiш.
Хадзем, брат, вып'ем, пагаворым!
Сябры выходзяць крокам скорым.
Сядзяць за пiвам, выпiваюць,
Аб розных справах разважаюць,
А пiва iм вяселiць душы,
I чырванеюць у iх вушы;
А праз кароткую хвiлiну
Антось садзiўся на машыну.
На паравозе без бiлета
Чхаў да Баранавiч дасвета.
Вiдаць, у добрую часiну
Збiраўся дзядзька ў пуцявiну:
Ў Баранавiчах налучыўся
Кандуктар добры: ён згадзiўся
Давезцi ў Вiльню дзядзьку сходна.
Ўздыхнуў тут дзядзька наш свабодна
I, азiраючысь трывожна,
Ў вагон шыбуе асцярожна,
Куды кандуктар тыкнуў пальцам.
I вось наш дзядзька едзе "зайцам".
Тым часам сонейка ўсхадзiла,
Палёў узгоркi залацiла,
I белаватаю смугою
Туман навiснуў над вадою.
Вагон бiтком набiт народам.
Iмчыцца поезд поўным ходам,
I толькi пыл ён падымае,
Як ад табакi, дзядзька чхае.
Пайшоў кандуктар i вачамi
Шукае торбу з кутасамi.
Стхарыўся дзядзька у куточку,
I торба з iм на тым кiёчку,
З якiм наш дзядзька пехатою
Учора йшоў адзiн душою.
Не спаў ён праве цэлай ночы,
На свет глядзець не хочуць вочы,
А галава сама гуляе,
Машыне тахты выбiвае:
Нанiз падзе, назад рванецца,
Туды-сюды яна качнецца
I грукне ў сцену, як дурная,
Як толькi карк яе трымае!
Так на вяселлi маладуха,
Калi датне яе сiвуха,
Забудзе ўсё ды пойдзе ў скокi
I чэша дробна, рукi - ў бокi,
Не чуе долу пад нагамi
I плешча ў тахт яна рукамi.
"Лягаш" у дзядзьку ўцiкаваўся
I, як з iм толькi параўняўся,
Пад бок штурхнуў яго рукою,
Маргнуў, паклiкаў галавою.
Ўсхапiўся дзядзька наш праворна
I за кандуктарам пакорна
Iдзе ён, стомлены, заспаны,
Не раз схiнуўшыся, як п'яны.
Прывёў ён дзядзьку ў карыдорчык
(Абодвух iх трымае ворчык).
- Iдзi сюды! - кандуктар кажа.
Я буду сам стаяць на стражы
Iдзе кантроль, дык ты схавайся,
Сядзi цiшком, не адзывайся,
Не кашляй моцна i не грукай!
I з гэтай мудраю навукай
